Υπόγειοι κόσμοι: Το πολεμικό καταφύγιο της Μήλου
Μία εντυπωσιακή, δαιδαλώδη κατασκευή δώδεκα μεγάλων θαλάμων, που διακλαδίζονται δεξιά και αριστερά μίας κεντρικής αρτηρίας, κάτω από τον σημερινό οικισμό του Αδάμαντα. Το πολεμικό καταφύγιο, στον Αδάμαντα της Μήλου, κατασκευάστηκε υπό τις διαταγές του γερμανικού στρατού κατοχής, κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι Γερμανοί αποβιβάστηκαν στη Μήλο κατόπιν ειρηνικής παράδοσης του νησιού τον Μάιο του 1941. Το χρησιμοποίησαν, μεταξύ άλλων ως βάση για τη προσπάθεια κατάληψης της Κρήτης.
Για την οργάνωση της κατοχής και για την ενίσχυση της άμυνας του νησιού έκαναν μία σειρά έργων, που σχεδιάστηκαν από Έλληνες μηχανικούς και εκτελέστηκαν από το ντόπιο επιταγμένο εργατικό δυναμικό.
Είσοδος στο δαιδαλώδες καταφύγιο
Οι 'Έλληνες μηχανικοί που ανέλαβαν την εκτέλεση των οχυρωματικών έργων βρίσκονταν στο νησί ως διευθυντικό προσωπικό των μηλέικων θειωρυχείων.
Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, οι ίδιοι οι σχεδιαστές των οχυρωματικών έργων λειτούργησαν και ως πληροφοριοδότες της αντίστασης, την οποία είχαν τροφοδοτήσει με σχέδια και ζωτικές πληροφορίες για την άμυνα του νησιού.
Ο μαλακός βράχος της ηφαιστειογενούς Μήλου διευκόλυνε την κατασκευή υπόγειων θαλάμων και σηράγγων, όπως δείχνουν και οι πολύ γνωστές αρχαίες κατακόμβες στην Τρυπητή, υπόγειες σήραγγες που φιλοξένησαν ταφές των πρώτων χριστιανικών χρόνων.
Αυτό δεν απέκλεισε ωστόσο και τη διάνοιξη υπόγειου καταφυγίου ακόμα και σε περιοχές με σκληρό βράχο, όπως αυτή του Κάστρου.
Οι χώροι αυτοί δεν ήταν επισκέψιμοι, ούτε ευρέως γνωστοί μέχρι πρότινος. Σήμερα 70 χρόνια μετά, στα πλαίσια της γενικότερης προσπάθειας του Δήμου Μήλου για την αναβίωση και την ανάδειξη των ιστορικών χώρων του νησιού, το καταφύγιο του Αδάμαντα ανοίγει για το κοινό με την εικαστική έκθεση “Refuge Project”
Η έκθεση, που αποτελεί μέρος του Φεστιβάλ Μήλου, περιλαμβάνει έργα που πραγματοποιούνται στο χώρο με εκμετάλλευση αντικειμένων, όπως δεξαμενών νερού ή εσοχών, επιτοίχια ζωγραφική, κ.α.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τα έργα αντλήθηκαν από το ίδιο το περιβάλλον του καταφυγίου.
Το πρώτο έργο της έκθεσης στην αρχή του καταφυγίου
Αυτές οι σήραγγες βουίζουν από μνήμες ανθρώπων που πέρασαν φόβο, αγωνία, πείνα, όμως, ακόμη, χαρά και παιχνίδι στα σκοτάδια τους.
Πλέον, όμορφα φωτισμένες, φιλοξενούν έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, τα οποία δίνουν φωνή σε αυτές τις μνήμες, στα μικρά και ασήμαντα της καθημερινότητας που τόση σημασία έχουν όμως τελικά και στις εμπειρίες ανθρώπων που έζησαν ως παιδιά ή νέοι τον πόλεμο και διηγήθηκαν πρόθυμα τις ιστορίες τους.
Το καταφύγιο έχει φωτιστεί με τέτοιο τρόπο, αποδίδοντας στον χώρο το ύφος που του ταιριάζει, ενώ ο επισκέπτης απολαμβάνει το κάθε του βήμα.
Δύσκολα θα υποψιαστεί κανείς ότι στην άκρη του λιμανιού του Αδάμαντα, ανάμεσα σε ξενοδοχεία και εστιατόρια, μπορεί να βρίσκεται κρυμμένος ένας τέτοιος υπόγειος κόσμος...
Οι στενοί και σκοτεινοί διάδρομοι, είναι πολύ επιβλητικοί και σίγουρα δεν είναι ότι καλύτερο για κλειστοφοβικούς...
Η ατμόσφαιρα γινόταν ακόμα ποιο επιβλητική, καθώς στους διαδρόμους ακούγονταν παλιά γερμανικά βαλς, ήχοι βομβαρδιστικών, καθώς και κλάματα παιδιών...
Έγγραφα ανταρτών
Οδηγίες εφαρμογής αντισφυξιογόνας μάσκας
Η σιωπή
Ομοίωμα αεροπορικού βλήματος...
Το καταφύγιο είχε δύο κύριες εισόδους και δύο βοηθητικές. Η μεγάλη στοά του Αδάμαντα είχε δώδεκα μεγάλους θαλάμους, από τους οποίους ο Νο3, ήταν πολύ μεγάλος και πεταλοειδής.
Ο Νο5 προοριζόταν για το σταθμό ασυρμάτου, και είχε στο βάθος του άλλη έξοδο που έβγαζε στη βορεινή στοά. Σε ένα θάλαμο δίπλα στη δεξαμενή νερού ήταν τα μηχανήματα για την απόσταξη θαλασσινού νερού που το έκαναν πόσιμο.
Τα μηχανήματα αυτά είχαν επάνω στην επιφάνεια του λόφου, ανάμεσα στα σπίτια, μια μεγάλη καπνοδόχο κτιστή με πελεκητές πέτρες που φαντάζει και τώρα σαν μεσαιωνικός πύργος. Μέσα στο καταφύγιο ο αερισμός που γινόταν από τα διάφορα ανοίγματα ήταν πολύ καλός και η θερμοκρασία ευχάριστη χειμώνα καλοκαίρι.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τα έργα αντλήθηκαν από το ίδιο το περιβάλλον του καταφυγίου.
Το πρώτο έργο της έκθεσης στην αρχή του καταφυγίου
Αυτές οι σήραγγες βουίζουν από μνήμες ανθρώπων που πέρασαν φόβο, αγωνία, πείνα, όμως, ακόμη, χαρά και παιχνίδι στα σκοτάδια τους.
Πλέον, όμορφα φωτισμένες, φιλοξενούν έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, τα οποία δίνουν φωνή σε αυτές τις μνήμες, στα μικρά και ασήμαντα της καθημερινότητας που τόση σημασία έχουν όμως τελικά και στις εμπειρίες ανθρώπων που έζησαν ως παιδιά ή νέοι τον πόλεμο και διηγήθηκαν πρόθυμα τις ιστορίες τους.
Το καταφύγιο έχει φωτιστεί με τέτοιο τρόπο, αποδίδοντας στον χώρο το ύφος που του ταιριάζει, ενώ ο επισκέπτης απολαμβάνει το κάθε του βήμα.
Δύσκολα θα υποψιαστεί κανείς ότι στην άκρη του λιμανιού του Αδάμαντα, ανάμεσα σε ξενοδοχεία και εστιατόρια, μπορεί να βρίσκεται κρυμμένος ένας τέτοιος υπόγειος κόσμος...
Οι στενοί και σκοτεινοί διάδρομοι, είναι πολύ επιβλητικοί και σίγουρα δεν είναι ότι καλύτερο για κλειστοφοβικούς...
Η ατμόσφαιρα γινόταν ακόμα ποιο επιβλητική, καθώς στους διαδρόμους ακούγονταν παλιά γερμανικά βαλς, ήχοι βομβαρδιστικών, καθώς και κλάματα παιδιών...
Έγγραφα ανταρτών
Οδηγίες εφαρμογής αντισφυξιογόνας μάσκας
Η σιωπή
Ομοίωμα αεροπορικού βλήματος...
Το καταφύγιο είχε δύο κύριες εισόδους και δύο βοηθητικές. Η μεγάλη στοά του Αδάμαντα είχε δώδεκα μεγάλους θαλάμους, από τους οποίους ο Νο3, ήταν πολύ μεγάλος και πεταλοειδής.
Ο Νο5 προοριζόταν για το σταθμό ασυρμάτου, και είχε στο βάθος του άλλη έξοδο που έβγαζε στη βορεινή στοά. Σε ένα θάλαμο δίπλα στη δεξαμενή νερού ήταν τα μηχανήματα για την απόσταξη θαλασσινού νερού που το έκαναν πόσιμο.
Τα μηχανήματα αυτά είχαν επάνω στην επιφάνεια του λόφου, ανάμεσα στα σπίτια, μια μεγάλη καπνοδόχο κτιστή με πελεκητές πέτρες που φαντάζει και τώρα σαν μεσαιωνικός πύργος. Μέσα στο καταφύγιο ο αερισμός που γινόταν από τα διάφορα ανοίγματα ήταν πολύ καλός και η θερμοκρασία ευχάριστη χειμώνα καλοκαίρι.
Σ΄ αυτό το καταφύγιο κατέφυγε ο πληθυσμός του χωριού την Πέμπτη 14ην Σεπτεμβρίου του ΄44, όταν ένα βρετανικό καταδρομικό, βομβάρδισε το χωριό του Αδάμαντα για πρώτη φορά.
Ενα ποδήλατο που πάρθηκε για βόλτα με αντάλλαγμα λίγα κρεμμύδια, τα ιερά στέφανα του γάμου, οι πλάκες των μαθητών, πανικόβλητες φωνές και ολόψυχες προσευχές, μια ναζιστική σημαία που έγινε κατακόκκινο γιορτινό φόρεμα...
Όλα παρουσιάζονται μέσα από γλυπτικές συνθέσεις, εικαστικές παρεμβάσεις και εγκαταστάσεις με ήχο και βίντεο. Το μονοπάτι δείχνουν δεκάδες καρτ-ποστάλ, με μαρτυρίες ντόπιων γραμμένες στα ελληνικά και τα αγγλικά.
Αίθουσα αφιερωμένη στους βομβαρδισμούς του νησιού
Δείτε το καταφύγιο στο Βίντεο που ακολουθεί
Τον σχεδιασμό και την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφουν οι Μαρία- Ανδρομάχη Χατζηνικολάου και Νίκος Ποδιάς.
Στο Refuge Project συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Ελένη Αγγέλου, Μπάμπης Βενετόπουλος, Αθανασία Βιδάλη, Βασίλης Γεροδήμος, Μπέτυ Ζέρβα, Μάριος-Σέργιος Ηλιάκης, Λίνα Θεοδώρου, Νίκος Καναρέλης, Αχιλλέας Κεντόνης, Τίνα Κότση, Ελένη Λύρα, Μαρία Μπουρίκα, Μαρία Παπαχαραλάμπους, Ισιδώρα Πάσχου, Νίκος Ποδιάς, Γιάννης Σαββίδης, Μαρία- Ανδρομάχη Χατζηνικολάου, Κώστας Χριστόπουλος, Richard Schütz.
Αποστολή - Φωτογραφίες: Χάρης Ντάκ
καλοκαίρι 2013.
Πληροφορίες: Το καταφύγιο στον Αδάμαντα της Μήλου... Αποκαλύπτεται!!!
