Ικαρία: Αναζητώντας τον πέτρινο νερόμυλο του ποταμού Άρη
Απομεινάρια μιας εποχής, όπου η ανάγκη για επιβίωση σε συνδυασμό με την ανθρώπινη σοφία, έδωσαν για μεγάλη χρονική περίοδο την πρώτη ύλη παρασκευής ψωμιού το αλεύρι.
Λίγο πιο πάνω από την υπεροχή παραλία Άρη, στον Καραβόσταμο της Ικαρίας, ανεβαίνοντας τον ομώνυμο ποταμό με την πλούσια βλάστηση και τους μικρούς καταρράχτες που θυμίζουν σε πολλά σημεία σκηνικό βγαλμένο από ταινία του Ιντιάνα Τζόουνς, συναντάμε έναν παλιό νερόμυλο, που έχει μετατραπεί σε καταφύγιο- χώρο αναψυχής για τους περιπατητές λάτρεις της φύσης.
Η παραλία Άρη
Εκτός από την έντονη βλάστηση, τα ξερά φύλλα που είναι στρωμένα στο έδαφος, συναντήσαμε και μικρές υπέροχες φυσικές πισίνες, γεμάτες με κρύο καθαρό νερό, ιδανικό για μικρή στάση και βουτιές, μεγάλα πέτρινα επίπεδα, που ανεβήκαμε σκαρφαλώνοντας και μικρά μονοπάτια στην άκρη των βράχων, που προσπεράσαμε με την βοήθεια σχοινιών που κάποιοι έχουν τοποθετήσει στο σημείο, η όλη διαδρομή.... μαγευτική.
Μια μικρή λίμνη με δροσερό νερό πριν την ανάβαση με σχοινιά στο επόμενο επίπεδο...
Λίγα λεπτά αργότερα, ο παλιός πέτρινος νερόμυλος, εμφανίζεται μπροστά μας, επιβλητικός και γοητευτικός, όπως όλα τα απομεινάρια των περασμένων αιώνων...
Ο εξωτερικός χώρος του νερόμυλου
Ο νερόμυλος όπως προείπαμε, έχει μετατραπεί σε ένα μικρό καταφύγιο και προσφέρει στους επισκέπτες, εκτός από τα τραπεζάκια και τις καρέκλες στην αυλή του, διάφορα μαγειρικά σκευή, μπάρμπεκιου και είδη εστίασης, από μαχαίρια και κουτάλια, μέχρι τηγάνια και κουτάλες. Όλα αυτά μέσα στο παλιό σεντούκι που θα βρείτε στην είσοδο του νερόμυλου.
Το σεντούκι με τα είδη εστίασης στον εσωτερικό χώρο του νερόμυλου
Στην Ικαρία, νησί πλούσιο σε υδατοπτώσεις, λόγω του εκτεταμένου ορεινού όγκου και των μεγάλων υψομετρικών κλίσεων, η δυναμική ενέργεια του νερού ήταν απόλυτα αξιοποιήσιμη από πολύ παλιά.
Η εναρμόνιση των μύλων με το συνήθως μαγευτικό λόγω βλάστησης τοπίο είναι καταπληκτική. Η χρήση υλικών ( πέτρες, ξύλα κ.λ.π.)κατά κανόνα από τον γύρω χώρο δείχνει το σεβασμό στο περιβάλλον, κυρίως από ένστικτο...
Το αλεστικό με την μυλόπετρα. Άραγε πόσοι έχουμε δει το εσωτερικό ενός νερόμυλου;
Ο μηχανισμός του νερόμυλου αποτελείτο από δύο μέρη: το κινητικό, που το αποτελούσαν η φτερωτή και τα εξαρτήματά της, και το αλεστικό, που περιλάμβανε τις μυλόπετρες με τα εξαρτήματα λειτουργίας.
Υπήρχαν και βοηθητικά συστήματα, π.χ. ρύθμισης των μυλόπετρων, μεταφοράς και μετατροπής της κίνησης, σταματήματος κ.ά., τα οποία παρουσίαζαν διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Οι μυλόπετρες, που ήταν το κύριο εξάρτημα κάθε μύλου, προέρχονταν κατά κανόνα από το νησιωτικό τρίγωνο Μήλου – Κιμώλου – Πολυαίγου, που τα εδάφη τους είναι ηφαιστειογενή.
Πλαϊνή άποψη του νερόμυλου διακρίνετε η βρύση με το πόσιμο νερό
Οι νερόμυλοι με τον πρωτόγονο για την εποχή μας τρόπο λειτουργίας, άλεσαν με αδάπανη στατική ενέργεια τα δημητριακά για πολλούς συνέχεια αιώνες. Η παραγωγή ενέργειας σήμερα, στατικής ή μεταφερόμενης από το νερό και άλλες πηγές, πήρε τεράστιες διαστάσεις. Κατάφερε να γίνει ρυθμιστής της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της ανθρωπότητας.
Το πέτρινο μπάρμπεκιου
Όποιο ψωμί και αν προτιμούν σήμερα οι άνθρωποι, οι νερόμυλοι σε όλα σχεδόν τα Κράτη, βιομηχανικά και γεωργικά, αποτελούν παρελθόν. Η Ελλάδα δε μπορούσε, ούτε έπρεπε ίσως να περιφρονήσει την επαναστατική αλλαγή.
Οι νερόμυλοι ωστόσο πέρασαν μάλλον οριστικά στην ιστορία. Λησμονημένοι, κατεστραμμένοι ή μισοερειπωμένοι δεν ελπίζουν σε ανάσταση. Παλιότερα οι νερόμυλοι συνδέονταν άρρηκτα με την καθημερινή ζωή των ορεινών οικισμών.
Σήμερα αυτός ο ρόλος έχει χαθεί. Είναι βέβαιο ότι η ανάδειξη και προβολή των παραδοσιακών νερόμυλων στην Ικαρία μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό πόλο έλξης των επισκεπτών που θέλουν να γνωρίσουν καλύτερα αυτή τη σημαντική πτυχή της πολιτισμικής μας κληρονομιάς αλλά...
Άποψη από την ταράτσα του πέτρινου νερόμυλου
Ο νερόμυλος είναι ένα μικρό κτίσμα χτισμένο από πέτρα. Οι τοίχοι είναι συνήθως σοβατισμένοι μόνο εσωτερικά. Από το νερό, παίρνει την ενέργεια που χρειάζεται ο μυλωνάς, για να κάνει το στάρι αλεύρι. Οι κυρίως χώροι του είναι δύο ή ένας ενιαίος στον συγκεκριμένο είναι δυο.
Ο ποταμός Άρης δίπλα από τον πέτρινο νερόμυλο
Άραγε πόσοι έχουμε δει το εσωτερικό ενός νερόμυλου; Οι νερόμυλοι λειτούργησαν από πολύ νωρίς στην Ελλάδα. Ένας από τους αρχαιότερους γνωστούς νερόμυλους της Ευρώπης είναι της αρχαίας Αγοράς στην Αθήνα, που δούλευε από το 450–580 μ.Χ. Στην Κρήτη ήταν γνωστοί οι νερόμυλοι κατά τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο. Στο Αρμυρό Ηρακλείου αναφέρονται το 1415 πολλοί νερόμυλοι, που ανήκαν στο βενετικό δημόσιο.
Ο νερόμυλος είναι η πρώτη μηχανή παραγωγής έργου που κατασκεύασε ο άνθρωπος με τη χρήση φυσικής, ήπιας και ανανεώσιμης πηγής ενέργειας. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένας νερόμυλος σε λειτουργία. Η λειτουργία μερικών κράτησε μέχρι και τη δεκαετία του '50 σύμφωνα με μαρτυρίες παλαιοτέρων.
Η θέα προς το βουνό...
Παροιμίες
- Όποιος έχει μύλους και μελίσσια, κοιμάται ως το γιόμα
- Όποιος εις τον μύλο μπαίνει, πάντα αλευρωμένος βγαίνει
- Μπάτε σκύλοι αλέστε κι αλεστικά μη δώσετε (λέγεται για τους απολίτιστους ανθρώπους που ρημάζουν τα πάντα όπου πηγαίνουν και στο τέλος αρνούνται να πληρώσουν αυτά που πρέπει)
- Ο καλός ο μύλος όλα τα αλέθει
Αποστολή - Φωτογραφίες: Χάρης Ντακ
Δανάη Π. Ιούλιος 2018
Λίγο πιο πάνω από την υπεροχή παραλία Άρη, στον Καραβόσταμο της Ικαρίας, ανεβαίνοντας τον ομώνυμο ποταμό με την πλούσια βλάστηση και τους μικρούς καταρράχτες που θυμίζουν σε πολλά σημεία σκηνικό βγαλμένο από ταινία του Ιντιάνα Τζόουνς, συναντάμε έναν παλιό νερόμυλο, που έχει μετατραπεί σε καταφύγιο- χώρο αναψυχής για τους περιπατητές λάτρεις της φύσης.
Η παραλία Άρη
Εκτός από την έντονη βλάστηση, τα ξερά φύλλα που είναι στρωμένα στο έδαφος, συναντήσαμε και μικρές υπέροχες φυσικές πισίνες, γεμάτες με κρύο καθαρό νερό, ιδανικό για μικρή στάση και βουτιές, μεγάλα πέτρινα επίπεδα, που ανεβήκαμε σκαρφαλώνοντας και μικρά μονοπάτια στην άκρη των βράχων, που προσπεράσαμε με την βοήθεια σχοινιών που κάποιοι έχουν τοποθετήσει στο σημείο, η όλη διαδρομή.... μαγευτική.
Μια μικρή λίμνη με δροσερό νερό πριν την ανάβαση με σχοινιά στο επόμενο επίπεδο...
Λίγα λεπτά αργότερα, ο παλιός πέτρινος νερόμυλος, εμφανίζεται μπροστά μας, επιβλητικός και γοητευτικός, όπως όλα τα απομεινάρια των περασμένων αιώνων...
Ο εξωτερικός χώρος του νερόμυλου
Ο νερόμυλος όπως προείπαμε, έχει μετατραπεί σε ένα μικρό καταφύγιο και προσφέρει στους επισκέπτες, εκτός από τα τραπεζάκια και τις καρέκλες στην αυλή του, διάφορα μαγειρικά σκευή, μπάρμπεκιου και είδη εστίασης, από μαχαίρια και κουτάλια, μέχρι τηγάνια και κουτάλες. Όλα αυτά μέσα στο παλιό σεντούκι που θα βρείτε στην είσοδο του νερόμυλου.
Το σεντούκι με τα είδη εστίασης στον εσωτερικό χώρο του νερόμυλου
Στην Ικαρία, νησί πλούσιο σε υδατοπτώσεις, λόγω του εκτεταμένου ορεινού όγκου και των μεγάλων υψομετρικών κλίσεων, η δυναμική ενέργεια του νερού ήταν απόλυτα αξιοποιήσιμη από πολύ παλιά.
Η εναρμόνιση των μύλων με το συνήθως μαγευτικό λόγω βλάστησης τοπίο είναι καταπληκτική. Η χρήση υλικών ( πέτρες, ξύλα κ.λ.π.)κατά κανόνα από τον γύρω χώρο δείχνει το σεβασμό στο περιβάλλον, κυρίως από ένστικτο...
Το αλεστικό με την μυλόπετρα. Άραγε πόσοι έχουμε δει το εσωτερικό ενός νερόμυλου;
Ο μηχανισμός του νερόμυλου αποτελείτο από δύο μέρη: το κινητικό, που το αποτελούσαν η φτερωτή και τα εξαρτήματά της, και το αλεστικό, που περιλάμβανε τις μυλόπετρες με τα εξαρτήματα λειτουργίας.
Υπήρχαν και βοηθητικά συστήματα, π.χ. ρύθμισης των μυλόπετρων, μεταφοράς και μετατροπής της κίνησης, σταματήματος κ.ά., τα οποία παρουσίαζαν διαφορές από περιοχή σε περιοχή. Οι μυλόπετρες, που ήταν το κύριο εξάρτημα κάθε μύλου, προέρχονταν κατά κανόνα από το νησιωτικό τρίγωνο Μήλου – Κιμώλου – Πολυαίγου, που τα εδάφη τους είναι ηφαιστειογενή.
Πλαϊνή άποψη του νερόμυλου διακρίνετε η βρύση με το πόσιμο νερό
Οι νερόμυλοι με τον πρωτόγονο για την εποχή μας τρόπο λειτουργίας, άλεσαν με αδάπανη στατική ενέργεια τα δημητριακά για πολλούς συνέχεια αιώνες. Η παραγωγή ενέργειας σήμερα, στατικής ή μεταφερόμενης από το νερό και άλλες πηγές, πήρε τεράστιες διαστάσεις. Κατάφερε να γίνει ρυθμιστής της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της ανθρωπότητας.
Το πέτρινο μπάρμπεκιου
Όποιο ψωμί και αν προτιμούν σήμερα οι άνθρωποι, οι νερόμυλοι σε όλα σχεδόν τα Κράτη, βιομηχανικά και γεωργικά, αποτελούν παρελθόν. Η Ελλάδα δε μπορούσε, ούτε έπρεπε ίσως να περιφρονήσει την επαναστατική αλλαγή.
Οι νερόμυλοι ωστόσο πέρασαν μάλλον οριστικά στην ιστορία. Λησμονημένοι, κατεστραμμένοι ή μισοερειπωμένοι δεν ελπίζουν σε ανάσταση. Παλιότερα οι νερόμυλοι συνδέονταν άρρηκτα με την καθημερινή ζωή των ορεινών οικισμών.
Σήμερα αυτός ο ρόλος έχει χαθεί. Είναι βέβαιο ότι η ανάδειξη και προβολή των παραδοσιακών νερόμυλων στην Ικαρία μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό πόλο έλξης των επισκεπτών που θέλουν να γνωρίσουν καλύτερα αυτή τη σημαντική πτυχή της πολιτισμικής μας κληρονομιάς αλλά...
Άποψη από την ταράτσα του πέτρινου νερόμυλου
Ο νερόμυλος είναι ένα μικρό κτίσμα χτισμένο από πέτρα. Οι τοίχοι είναι συνήθως σοβατισμένοι μόνο εσωτερικά. Από το νερό, παίρνει την ενέργεια που χρειάζεται ο μυλωνάς, για να κάνει το στάρι αλεύρι. Οι κυρίως χώροι του είναι δύο ή ένας ενιαίος στον συγκεκριμένο είναι δυο.
Ο ποταμός Άρης δίπλα από τον πέτρινο νερόμυλο
Άραγε πόσοι έχουμε δει το εσωτερικό ενός νερόμυλου; Οι νερόμυλοι λειτούργησαν από πολύ νωρίς στην Ελλάδα. Ένας από τους αρχαιότερους γνωστούς νερόμυλους της Ευρώπης είναι της αρχαίας Αγοράς στην Αθήνα, που δούλευε από το 450–580 μ.Χ. Στην Κρήτη ήταν γνωστοί οι νερόμυλοι κατά τη Β΄ Βυζαντινή περίοδο. Στο Αρμυρό Ηρακλείου αναφέρονται το 1415 πολλοί νερόμυλοι, που ανήκαν στο βενετικό δημόσιο.
Ο νερόμυλος είναι η πρώτη μηχανή παραγωγής έργου που κατασκεύασε ο άνθρωπος με τη χρήση φυσικής, ήπιας και ανανεώσιμης πηγής ενέργειας. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε ένας νερόμυλος σε λειτουργία. Η λειτουργία μερικών κράτησε μέχρι και τη δεκαετία του '50 σύμφωνα με μαρτυρίες παλαιοτέρων.
Η θέα προς το βουνό...
Παροιμίες
- Όποιος έχει μύλους και μελίσσια, κοιμάται ως το γιόμα
- Όποιος εις τον μύλο μπαίνει, πάντα αλευρωμένος βγαίνει
- Μπάτε σκύλοι αλέστε κι αλεστικά μη δώσετε (λέγεται για τους απολίτιστους ανθρώπους που ρημάζουν τα πάντα όπου πηγαίνουν και στο τέλος αρνούνται να πληρώσουν αυτά που πρέπει)
- Ο καλός ο μύλος όλα τα αλέθει
Αποστολή - Φωτογραφίες: Χάρης Ντακ
Δανάη Π. Ιούλιος 2018
