Η Ερκύνα η Νέδα και τα θηλυκά ποτάμια της Ελλάδας
Λένε πως δεν υπάρχουν θηλυκά ποτάμια, εκτός από μία και μοναδική εξαίρεση. Την όμορφη Νέδα, θηλυκό ποταμό, που χωρίζει την Μεσσηνία και την Ηλεία, η οποία πήρε τις χάρες και το όνομα της μυθικής νύμφης, που ερωτεύτηκε τον αιώνιο κατακτητή Δία.
Δίπλα μας όμως υπήρχαν πάντα και υπάρχουν ακόμα αληθινά θηλυκά ποτάμια. Οι ανώνυμες γυναίκες του κόσμου, οι πηγές της ζωής που δεν χάνονται στην απέραντη θάλασσα, αλλά ανατροφοδοτούν την αέναη κίνησή της.
Εκείνες, με τις άσπρες και μαύρες ζωές τους, που δίνουν του λουλουδιού τους τον σπόρο. Που έμαθαν να ομορφαίνουν τη φτώχεια και τον πόνο.
Που πρόδωσαν ή προδόθηκαν, χωρίς να απομείνουν άνυδρα πηγάδια.
Που η μοσκοβολιά του κόρφου τους ποτίζει τη μνήμη.
Γενικά πιστεύεται ότι ο ποταμός Νέδα της Πελοποννήσου είναι το μοναδικό ελληνικό ποτάμι με θηλυκό όνομα. Αυτό όμως δεν είναι αληθές. Για την ακρίβεια η Νέδα είναι το πιο διάσημο και μεγάλο ποτάμι ανάμεσα από συνολικά 26 ελληνικά "θηλυκά" ποτάμια, από τα 200 περίπου ποτάμια, μεγάλα ρέματα και χειμάρρους που ρέουν σήμερα στην Ελλάδα.
Μερικά από τα υπόλοιπα θηλυκά ποτάμια της Ελλάδας είναι η Έρκυνα στη Βοιωτία, η οποία διασχίζει τη Λιβαδειά, η ιστορική Αράπιτσα (το ποτάμι της Νάουσας), που πηγάζει από το Βέρμιο και καταλήγει μετά από 20 χλμ. στον Αλιάκμονα.
Η Νήσσα στην Αιτωλοακαρνανία, που πηγάζει από τα Ακαρνανικά Όρη και εκβάλλει στον Αμβρακικό.
Η Ζηλιάνα (στα αρχαία ελληνικά Συς = αγριόχοιρος, κάπρος) στη Νότια Πιερία, με μήκος 13 χλμ. που πηγάζει από τον Όλυμπο, καταλήγει στην πεδιάδα της Λεπτοκαρυάς και εκβάλει στο νότιο Θερμαϊκό κόλπο, η πασίγνωστη Κελεφίνα (ή Οινούς) στην Λακωνία, παραπόταμος του Ευρώτα, που πηγάζει από το χωριό Αράχοβα του Πάρνωνα και μετά από 20 χλμ. συναντάει τον ιστορικό Ευρώτα.
Η Τύρια που πηγάζει από το όρος Τόμαρος της Ηπείρου και μετά από πορεία 35 χλμ. καταλήγει στον Καλαμά, η Πεντάβρυσος στο νομό Κοζάνης, κοντά στην Πτολεμαίδα, αλλά και η νησιωτική Χάλαρη της Ικαρίας, που μέσα από συναρπαστική διαδρομή 8χλμ. μέσα σε φαράγγι καταλήγει στο Αιγαίο…
Πέραν όμως των φυσικών θηλυκών ποταμιών "δίπλα μας υπήρχαν πάντα και υπάρχουν ακόμα αληθινά θηλυκά ποτάμια. Οι ανώνυμες γυναίκες του κόσμου, οι πηγές της ζωής που δεν χάνονται στην απέραντη θάλασσα, αλλά ανατροφοδοτούν την αέναη κίνησή της"...
Παραθέτουμε στη συνέχεια τις περιγραφές δυο σημαντικών και μυθικών θηλυκών ποταμών, της Νέδας (Αρκαδία, Ηλεία) και της Έρκυνας (Βοιωτία):
Νέδα
Η Νέδα είναι τo μεγαλύτερο ελληνικό ποτάμι με θηλυκό όνομα. Το όνομά της οφείλεται στη Νύμφη Νέδα. Βρίσκεται στα σύνορα των νομών Ηλείας και Μεσσηνίας. Ο ποταμός από την αρχαιότητα όριζε τα σύνορα της Ηλείας από την Μεσσηνία, όπως αναφέρει ο Παυσανίας.
Πηγάζει από το όρος Λύκαιο, κοντά στο χωριό Πέτρα, στα ορεινά της Μεσσηνίας, κοντά στα όρια με την Αρκαδία, και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος, μεταξύ των ακτών της Κυπαρισσίας και της Ζαχάρως (Κυπαρισσιακός κόλπος), μετά από πορεία 32 χλμ. Κοντά στις όχθες του βρισκόταν η αρχαία αρκαδική πόλη Φιγάλεια και ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, η δημιουργία του ποταμού οφείλεται στην Ρέα, σύζυγο του Κρόνου και μητέρα του Δία. Η Ρέα γέννησε τον Δία στο Λύκαιο, αλλά επειδή φοβήθηκε ότι ο Κρόνος θα καταπιεί το νεογέννητο, όπως και τα προηγούμενα παιδιά του, τον ξεγέλασε και το έδωσε στη Νύμφη Νέδα, κόρη του Ωκεανού, για να το αναθρέψει.
Σε ένα μεγάλο τμήμα της η Νέδα διασχίζει μια χαράδρα ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς με πλούσια βλάστηση. Στην πορεία της δημιουργούνται καταρράκτες, εκ των οποίων ο μεγαλύτερος βρίσκεται κοντά στην Φιγάλεια και έχει ύψος περίπου 50 μ. Κατά μήκος του ποταμού υπάρχουν μικρές σπηλιές και σήραγγες. Το «Στόμιο» είναι η πιο γνωστή, μήκους 100 μ.
Στις μέρες μας το ποτάμι αυτό προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες πεζοπόρους και περιηγητές, αλλά και κολυμβητές που γεύονται τα δροσερά της νερά στις αλλεπάλληλες βάθρες που σχηματίζονται κάτω από τους καταρράκτες της. Ακόμη και το καλοκαίρι τα νερά είναι κρύα, αλλά οι ντόπιοι λένε ότι όποιος κολυμπά στη Νέδα δεν αρρωσταίνει το χειμώνα....
Ερκύνα
Στην Ελληνική μυθολογία η Έρκυνα ήταν Νύμφη μιας ομώνυμης πηγής στη Λιβαδειά της Βοιωτίας. Στα νερά της έρχονταν να λουστούν όλοι οι πιστοί που ζητούσαν χρησμό από το Μαντείο του Τροφωνίου, το οποίο βρισκόταν σε μικρή απόσταση.
Η Έρκυνα, κόρη του Τροφωνίου, ήταν φίλη της Περσεφόνης, κόρης της θεάς Δήμητρας, πριν από την απαγωγή της δεύτερης από τον Πλούτωνα. Μια ημέρα οι δυο τους έπαιζαν με μια χήνα, στο άλσος του Τροφωνίου κοντά στην πόλη. Το πτηνό τους ξέφυγε και πήγε να κρυφτεί μέσα σε μια σπηλιά κάτω από μία πέτρα. Η Περσεφόνη σήκωσε την πέτρα για να πιάσει τη χήνα, οπότε μία πηγή ξεπετάχτηκε από τη γη. Ήταν η πηγή της Έρκυνας.
Σήμερα, το όνομα αυτό φέρει ο μικρός ομώνυμος ποταμός, ο οποίος πηγάζει στην περιοχή της Κρύας και διασχίζει τη Λιβαδειά, προσδίδοντάς της μια ξεχωριστή φυσική ομορφιά. Το ποτάμι εξασφάλισε για πολλά χρόνια την απαραίτητη ενέργεια για την ανάπτυξη της βιομηχανίας, της βιοτεχνίας και της μεταποίησης αγροτικών προϊόντων της περιοχής.
Τέλος, στη Νύμφη Έρκυνα οφείλει το όνομά του ο αστεροειδής 458 Hercynia, που ανακαλύφθηκε το 1900.
Απόσπασμα από το Μυθιστόρημα Θηλυκά Ποτάμια
Συγγραφέας:Βασίλης Θ.Αμανατίδης
Πληροφορίες- φωτογραφίες Arcadia and Arcadies
Δίπλα μας όμως υπήρχαν πάντα και υπάρχουν ακόμα αληθινά θηλυκά ποτάμια. Οι ανώνυμες γυναίκες του κόσμου, οι πηγές της ζωής που δεν χάνονται στην απέραντη θάλασσα, αλλά ανατροφοδοτούν την αέναη κίνησή της.
Εκείνες, με τις άσπρες και μαύρες ζωές τους, που δίνουν του λουλουδιού τους τον σπόρο. Που έμαθαν να ομορφαίνουν τη φτώχεια και τον πόνο.
Που πρόδωσαν ή προδόθηκαν, χωρίς να απομείνουν άνυδρα πηγάδια.
Που η μοσκοβολιά του κόρφου τους ποτίζει τη μνήμη.
Γενικά πιστεύεται ότι ο ποταμός Νέδα της Πελοποννήσου είναι το μοναδικό ελληνικό ποτάμι με θηλυκό όνομα. Αυτό όμως δεν είναι αληθές. Για την ακρίβεια η Νέδα είναι το πιο διάσημο και μεγάλο ποτάμι ανάμεσα από συνολικά 26 ελληνικά "θηλυκά" ποτάμια, από τα 200 περίπου ποτάμια, μεγάλα ρέματα και χειμάρρους που ρέουν σήμερα στην Ελλάδα.
Μερικά από τα υπόλοιπα θηλυκά ποτάμια της Ελλάδας είναι η Έρκυνα στη Βοιωτία, η οποία διασχίζει τη Λιβαδειά, η ιστορική Αράπιτσα (το ποτάμι της Νάουσας), που πηγάζει από το Βέρμιο και καταλήγει μετά από 20 χλμ. στον Αλιάκμονα.
Η Νήσσα στην Αιτωλοακαρνανία, που πηγάζει από τα Ακαρνανικά Όρη και εκβάλλει στον Αμβρακικό.
Η Ζηλιάνα (στα αρχαία ελληνικά Συς = αγριόχοιρος, κάπρος) στη Νότια Πιερία, με μήκος 13 χλμ. που πηγάζει από τον Όλυμπο, καταλήγει στην πεδιάδα της Λεπτοκαρυάς και εκβάλει στο νότιο Θερμαϊκό κόλπο, η πασίγνωστη Κελεφίνα (ή Οινούς) στην Λακωνία, παραπόταμος του Ευρώτα, που πηγάζει από το χωριό Αράχοβα του Πάρνωνα και μετά από 20 χλμ. συναντάει τον ιστορικό Ευρώτα.
Η Τύρια που πηγάζει από το όρος Τόμαρος της Ηπείρου και μετά από πορεία 35 χλμ. καταλήγει στον Καλαμά, η Πεντάβρυσος στο νομό Κοζάνης, κοντά στην Πτολεμαίδα, αλλά και η νησιωτική Χάλαρη της Ικαρίας, που μέσα από συναρπαστική διαδρομή 8χλμ. μέσα σε φαράγγι καταλήγει στο Αιγαίο…
Πέραν όμως των φυσικών θηλυκών ποταμιών "δίπλα μας υπήρχαν πάντα και υπάρχουν ακόμα αληθινά θηλυκά ποτάμια. Οι ανώνυμες γυναίκες του κόσμου, οι πηγές της ζωής που δεν χάνονται στην απέραντη θάλασσα, αλλά ανατροφοδοτούν την αέναη κίνησή της"...
Παραθέτουμε στη συνέχεια τις περιγραφές δυο σημαντικών και μυθικών θηλυκών ποταμών, της Νέδας (Αρκαδία, Ηλεία) και της Έρκυνας (Βοιωτία):
Νέδα
Η Νέδα είναι τo μεγαλύτερο ελληνικό ποτάμι με θηλυκό όνομα. Το όνομά της οφείλεται στη Νύμφη Νέδα. Βρίσκεται στα σύνορα των νομών Ηλείας και Μεσσηνίας. Ο ποταμός από την αρχαιότητα όριζε τα σύνορα της Ηλείας από την Μεσσηνία, όπως αναφέρει ο Παυσανίας.
Πηγάζει από το όρος Λύκαιο, κοντά στο χωριό Πέτρα, στα ορεινά της Μεσσηνίας, κοντά στα όρια με την Αρκαδία, και εκβάλλει στο Ιόνιο πέλαγος, μεταξύ των ακτών της Κυπαρισσίας και της Ζαχάρως (Κυπαρισσιακός κόλπος), μετά από πορεία 32 χλμ. Κοντά στις όχθες του βρισκόταν η αρχαία αρκαδική πόλη Φιγάλεια και ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, η δημιουργία του ποταμού οφείλεται στην Ρέα, σύζυγο του Κρόνου και μητέρα του Δία. Η Ρέα γέννησε τον Δία στο Λύκαιο, αλλά επειδή φοβήθηκε ότι ο Κρόνος θα καταπιεί το νεογέννητο, όπως και τα προηγούμενα παιδιά του, τον ξεγέλασε και το έδωσε στη Νύμφη Νέδα, κόρη του Ωκεανού, για να το αναθρέψει.
Σε ένα μεγάλο τμήμα της η Νέδα διασχίζει μια χαράδρα ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς με πλούσια βλάστηση. Στην πορεία της δημιουργούνται καταρράκτες, εκ των οποίων ο μεγαλύτερος βρίσκεται κοντά στην Φιγάλεια και έχει ύψος περίπου 50 μ. Κατά μήκος του ποταμού υπάρχουν μικρές σπηλιές και σήραγγες. Το «Στόμιο» είναι η πιο γνωστή, μήκους 100 μ.
Στις μέρες μας το ποτάμι αυτό προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες πεζοπόρους και περιηγητές, αλλά και κολυμβητές που γεύονται τα δροσερά της νερά στις αλλεπάλληλες βάθρες που σχηματίζονται κάτω από τους καταρράκτες της. Ακόμη και το καλοκαίρι τα νερά είναι κρύα, αλλά οι ντόπιοι λένε ότι όποιος κολυμπά στη Νέδα δεν αρρωσταίνει το χειμώνα....
Ερκύνα
Στην Ελληνική μυθολογία η Έρκυνα ήταν Νύμφη μιας ομώνυμης πηγής στη Λιβαδειά της Βοιωτίας. Στα νερά της έρχονταν να λουστούν όλοι οι πιστοί που ζητούσαν χρησμό από το Μαντείο του Τροφωνίου, το οποίο βρισκόταν σε μικρή απόσταση.
Η Έρκυνα, κόρη του Τροφωνίου, ήταν φίλη της Περσεφόνης, κόρης της θεάς Δήμητρας, πριν από την απαγωγή της δεύτερης από τον Πλούτωνα. Μια ημέρα οι δυο τους έπαιζαν με μια χήνα, στο άλσος του Τροφωνίου κοντά στην πόλη. Το πτηνό τους ξέφυγε και πήγε να κρυφτεί μέσα σε μια σπηλιά κάτω από μία πέτρα. Η Περσεφόνη σήκωσε την πέτρα για να πιάσει τη χήνα, οπότε μία πηγή ξεπετάχτηκε από τη γη. Ήταν η πηγή της Έρκυνας.
Σήμερα, το όνομα αυτό φέρει ο μικρός ομώνυμος ποταμός, ο οποίος πηγάζει στην περιοχή της Κρύας και διασχίζει τη Λιβαδειά, προσδίδοντάς της μια ξεχωριστή φυσική ομορφιά. Το ποτάμι εξασφάλισε για πολλά χρόνια την απαραίτητη ενέργεια για την ανάπτυξη της βιομηχανίας, της βιοτεχνίας και της μεταποίησης αγροτικών προϊόντων της περιοχής.
Τέλος, στη Νύμφη Έρκυνα οφείλει το όνομά του ο αστεροειδής 458 Hercynia, που ανακαλύφθηκε το 1900.
Απόσπασμα από το Μυθιστόρημα Θηλυκά Ποτάμια
Συγγραφέας:Βασίλης Θ.Αμανατίδης
Πληροφορίες- φωτογραφίες Arcadia and Arcadies
