Ο "Απαγορευμένος" Λόφος Αρδηττού: Ονειρότοποι κρυμμένοι στην Αθήνα
Μέσα από το πέρασμα των αιώνων ο Αρδηττός παραμένει ένα από τα λίγα σημεία της Αθήνας που διατηρούν σχετικά αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία τους. Ο χώρος του έχει γίνει θέατρο ποικίλλων και αγνώστων στο ευρύ κοινό εκδηλώσεων και περιστατικών από την αρχαιότητα έως σήμερα.
Το γεγονός δε που προκαλεί απορίες στους πιο ανήσυχους είναι ότι παρά τις πρόσφατες εργασίες για την αισθητική του ανάδειξη και την περίφραξη του παραμένει ουσιαστικά κλειστός για τον κόσμο καθώς πρόσβαση υπάρχει μόνο από μια μικρή πόρτα επί της οδού Αρχιμήδου.
Έχει την καλύτερη θέα της Ακρόπολης και του Λυκαβηττού, όμως έχουν πρόσβαση σε αυτόν λίγοι. Μιλάμε για τον λόφο της Άγρας και του Αρδηττού στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Η περιοχή της Άγρας εκτίνοντας κατά την αρχαιότητα από την οδό Αναπαύσεως μέχρι το Στάδιο. Στην κατάφυτη έκταση υπήρχε το ιερό της Αγροτέρας Αρτέμιδος. Εκεί ήταν η πηγή της Καλλιρόης, ο ναός της Δήμητρος και της Περσεφόνης όπου τελούνταν τα Μικρά Μυστήρια της Δήμητρας («Τα εν Αγραις»), που θεωρούνταν προπαρασκευή για τα Ελευσίνια Μυστήρια. Η Άγρα καταλάμβανε τον αριστερό λόφο του Σταδίου.
Η περιοχή περιελάμβανε λοφώδες χωρίο και την γύρω περιοχή που βρίσκονταν πάνω από τον Ιλισό. Εκεί αναπτύχθηκε και μια από τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες. Όμως οι πλημμύρες του Ιλισού και η μετέπειτα οικοδόμηση της περιοχής δεν έχουν αφήσει πολλά ευρήματα. Στην Άγρα βρίσκονταν το μνημείο του Φειδιππίδη, όπου έπεσε νεκρός τρέχοντας να αναγγείλει το «Νενικήκαμεν».
Το μνημείο φτιάχτηκε από τον Ηρώδη Αττικό με πεντελικό μάρμαρο στη κορυφή του λόφου γράφοντας επάνω: «ΕΡΩΙ ΤΩ ΜΑΡΑΘΩΝΙΩ».
Δίπλα στην Άγρα εκτείνεται ο Αρδηττός, το δεύτερο μεγαλύτερο ύψωμα μετά της Ακρόπολη (133μέτρα). Το όνομά του προέρχεται από τον μυθολογικό ήρωα Αρδήτη, που με το κήρυγμά του κατόρθωνε να διαλύει τις διχόνοιες των Αθηναίων.
Παλαιότερα ονομάζονταν και Ελίκων, γιατί υπήρχε η άποψη ότι προέρχεται από τις τελευταίες εξελίξεις των υπωρειών του Υμηττού. Από τα πολλά ιερά που διέθετε ήταν της Τύχης, του Πανός, της Εκάτης, ο μεγάλος ναός της Ήρας και ο ναός του Ιλισσού.
Ο Δ. Καμπούρογλου βεβαίωνε ότι στο Ιερό του Πανός, που ερείπια του σώζονται, διακρίνονταν κατά το ηλιοβασίλεμα η μορφή του Θεού με τη μουσική σύριγγα του στα χείλη.
Στον Αρδηττό συνεδρίαζαν οι Ηλιαστές, οι δικαστές για φονικές υποθέσεις. Στις πλαγιές του λόφου οι 6000 λαϊκοί ένορκοι έδιναν δια βοής τον όρκο τους και ύστερα γιόρταζαν τα Μικρά Ελευσίνια Μυστήρια πλάι στο Ιλισό.
Στις πολλές παραδόσεις που υπάρχουν λέγεται ότι εκεί είχαν σκοτώσει οι Αθηναίοι τον βασιλιά Κόδρο. Καθώς επίσης ήταν ο τάφος του Ηρώδου Αττικού. Στα χρόνια του Όθωνα υπήρχε εκεί ένα καφενείο με το όνομα «Καφέ Τσουράπ».
Η γυναίκα του ιδιοκτήτη καθισμένη στη πόρτα έπλεκε τσουράπια, κάλτσες δηλαδή. Έτσι επειδή το καφενείο ήταν στέκι αντιπολίτευσης (αντί Οθωνικής) ενημέρωνε τους θαμώνες αν παρουσιασθεί κίνδυνος.
Η Βόρειο Δυτική πλευρά του Αρδηττού λέγονταν περιπαικτικά μετά το 1862 ως «Παντρεμενάδικα». Το προσωνύμιο προήλθε από τα παραπήγματα παρανόμων ερωτικών συναντήσεων που είχαν στηθεί σε εκείνη τη πλευρά του λόφου.
Το γεγονός δε που προκαλεί απορίες στους πιο ανήσυχους είναι ότι παρά τις πρόσφατες εργασίες για την αισθητική του ανάδειξη και την περίφραξη του παραμένει ουσιαστικά κλειστός για τον κόσμο καθώς πρόσβαση υπάρχει μόνο από μια μικρή πόρτα επί της οδού Αρχιμήδου.
Έχει την καλύτερη θέα της Ακρόπολης και του Λυκαβηττού, όμως έχουν πρόσβαση σε αυτόν λίγοι. Μιλάμε για τον λόφο της Άγρας και του Αρδηττού στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Η περιοχή της Άγρας εκτίνοντας κατά την αρχαιότητα από την οδό Αναπαύσεως μέχρι το Στάδιο. Στην κατάφυτη έκταση υπήρχε το ιερό της Αγροτέρας Αρτέμιδος. Εκεί ήταν η πηγή της Καλλιρόης, ο ναός της Δήμητρος και της Περσεφόνης όπου τελούνταν τα Μικρά Μυστήρια της Δήμητρας («Τα εν Αγραις»), που θεωρούνταν προπαρασκευή για τα Ελευσίνια Μυστήρια. Η Άγρα καταλάμβανε τον αριστερό λόφο του Σταδίου.
Η περιοχή περιελάμβανε λοφώδες χωρίο και την γύρω περιοχή που βρίσκονταν πάνω από τον Ιλισό. Εκεί αναπτύχθηκε και μια από τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες. Όμως οι πλημμύρες του Ιλισού και η μετέπειτα οικοδόμηση της περιοχής δεν έχουν αφήσει πολλά ευρήματα. Στην Άγρα βρίσκονταν το μνημείο του Φειδιππίδη, όπου έπεσε νεκρός τρέχοντας να αναγγείλει το «Νενικήκαμεν».
Το μνημείο φτιάχτηκε από τον Ηρώδη Αττικό με πεντελικό μάρμαρο στη κορυφή του λόφου γράφοντας επάνω: «ΕΡΩΙ ΤΩ ΜΑΡΑΘΩΝΙΩ».
Δίπλα στην Άγρα εκτείνεται ο Αρδηττός, το δεύτερο μεγαλύτερο ύψωμα μετά της Ακρόπολη (133μέτρα). Το όνομά του προέρχεται από τον μυθολογικό ήρωα Αρδήτη, που με το κήρυγμά του κατόρθωνε να διαλύει τις διχόνοιες των Αθηναίων.
Παλαιότερα ονομάζονταν και Ελίκων, γιατί υπήρχε η άποψη ότι προέρχεται από τις τελευταίες εξελίξεις των υπωρειών του Υμηττού. Από τα πολλά ιερά που διέθετε ήταν της Τύχης, του Πανός, της Εκάτης, ο μεγάλος ναός της Ήρας και ο ναός του Ιλισσού.
Ο Δ. Καμπούρογλου βεβαίωνε ότι στο Ιερό του Πανός, που ερείπια του σώζονται, διακρίνονταν κατά το ηλιοβασίλεμα η μορφή του Θεού με τη μουσική σύριγγα του στα χείλη.
Στον Αρδηττό συνεδρίαζαν οι Ηλιαστές, οι δικαστές για φονικές υποθέσεις. Στις πλαγιές του λόφου οι 6000 λαϊκοί ένορκοι έδιναν δια βοής τον όρκο τους και ύστερα γιόρταζαν τα Μικρά Ελευσίνια Μυστήρια πλάι στο Ιλισό.
Στις πολλές παραδόσεις που υπάρχουν λέγεται ότι εκεί είχαν σκοτώσει οι Αθηναίοι τον βασιλιά Κόδρο. Καθώς επίσης ήταν ο τάφος του Ηρώδου Αττικού. Στα χρόνια του Όθωνα υπήρχε εκεί ένα καφενείο με το όνομα «Καφέ Τσουράπ».
Η γυναίκα του ιδιοκτήτη καθισμένη στη πόρτα έπλεκε τσουράπια, κάλτσες δηλαδή. Έτσι επειδή το καφενείο ήταν στέκι αντιπολίτευσης (αντί Οθωνικής) ενημέρωνε τους θαμώνες αν παρουσιασθεί κίνδυνος.
Η Βόρειο Δυτική πλευρά του Αρδηττού λέγονταν περιπαικτικά μετά το 1862 ως «Παντρεμενάδικα». Το προσωνύμιο προήλθε από τα παραπήγματα παρανόμων ερωτικών συναντήσεων που είχαν στηθεί σε εκείνη τη πλευρά του λόφου.
ΕΙΣΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΘΕΤΟ ΠΕΡΙΦΡΑΓΜΕΝΟ ΠΗΓΑΔΙ. ΑΠΟ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΤΕΒΑΖΑΝ ΤΑ ΠΥΡΟΜΑΧΙΚΑ Κ.Α ΣΤΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ.
Ο Ιλισός περνάει μπροστά από το λόφο του Αρδηττού όπου κατά την αρχαιότητα τελούνταν τα Μικρά Ελευσίνια μυστήρια. Παρόλα αυτά ο λόφος δεν συνδέεται με τις υπόγειες σήραγγες του Ιλισού. Όπως λέει ο Παναγιώτης Δευτεραίος (urbanspeleology.blogspot) στον Αρδηττό βρίσκεται ένα βασιλικό καταφύγιο με στοές και υπόγειους θαλάμους, οι οποίες κατασκευάστηκαν επί Μεταξά, σχεδόν την ίδια περίοδο με εκείνες του Ιλισού. Κάτι ανάλογο επίσης συνέβη και με αρκετά ακόμα υπόγεια καταφύγια, που βρίσκονται τόσο στην Αθήνα όσο και στον Πειραιά.
Το βασιλικό καταφύγιο αποτέλεσε την αποθήκη πυρομαχικών των Γερμανών κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ενώ είναι εντελώς αυτόνομο, καθώς δεν επικοινωνεί με καμία άλλη υπόγεια διαδρομή της Αθήνας. Διαθέτει δύο εισόδους, η μία εκ των οποίων προϋπήρχε ως ιερή σπηλιά των Νυμφών και η διάνοιξή της ξεκίνησε το 1937.
Σήμερα ο λόφο της Άγρας έχει οικοδομηθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος του. Το Ιερό της Αγροτέρας (καμία σχέση με το γειτονικό εστιατόριο) βρίσκεται μετά από πολλά χρόνια σε φάση ανασκαφικής έρευνας, αφού μέχρι τώρα δεν απαλλοτριώνονταν τα οικόπεδα του χώρου του!.
Η πλευρά του λόφου δίπλα στο Παναθηναϊκό Στάδιο αν και έχει διαμορφωθεί σε χώρο πρασίνου είναι κλειστή για το ευρύ κοινό (αν και υπάρχει μικρό άνοιγμα από την πλευρά του Μετς). Στην πλευρά της Άγρας προς την είσοδο του Σταδίου έχει συγκεντρωθεί ένας μεγάλος αριθμός από αρχαία ευρήματα.
Στην αρχαιότητα, ο λόφος χρησιμοποιούνταν για την τέλεση μέρους των Παναθηναίων προς τιμήν της θεάς Αθηνάς.
Σε άγνωστους χρόνους του Μεσαίωνα είχε απογυμνωθεί τελείως από τα μάρμαρά του, όπως και τα πλείστα αρχαία κτίρια της Αθήνας.
Περί το 1856 ο Ευάγγελος Ζάππας προσφέρθηκε να διαθέσει τις δαπάνες για την αναμαρμάρωση του σταδίου αυτού σε συνδυασμό με την άνωθεν της σφενδόνης του σταδίου προβλεπόμενο χώρο κτιρίου για εκθέσεις. Έτσι η εκπόνηση των σχεδίων ανατέθηκε στον Φρανσουά Μπουλανζέ, πλην όμως η πραγματοποίηση του έργου υπό αυτή τη μορφή ματαιώθηκε.
Το 1895 και προκειμένου το επόμενο έτος να γίνουν οι προβλεπόμενοι Ολυμπιακοί αγώνες αποφασίσθηκε η μερική αναμαρμάρωση του Σταδίου επί σχεδίων που είχαν εκπονήσει οι Αναστάσιος Μεταξάς και Ερνέστος Τσίλλερ.
Στα επόμενα έτη συνεχίσθηκαν οι εργασίες της μαρμάρωσης όλου του σταδίου οι οποίες και ολοκληρώθηκαν το 1900.
ΟΙ ΚΑΤΑΦΥΤΕΣ ΕΛΙΚΟΕΙΔΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΟΝ ΛΟΦΟ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΥΠΕΡΟΧΟ ΜΕΡΟΣ ΓΙΑ ΠΕΡΠΑΤΗΜΑ, ΕΙΔΙΚΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΔΥΣΗ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΟΠΟΥ ΚΑΘΩΣ ΠΕΦΤΕΙ Η ΝΥΧΤΑ Ο ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΙΩΣΕΙ ΜΙΑ ΕΝΤΟΝΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ.
Αποστολή - φωτογραφίες: Χαρης Ντακ
Διονύσης Καραντινόπουλος
Πληροφορίες: Ομάδα Ορφέας
